Chondromalacja rzepki, znana również jako zespół bólu przedniego przedziału kolana (ang. Anterior Knee Pain), to jedna z najczęstszych dolegliwości wśród biegaczy i osób aktywnych fizycznie. Często występuje u młodzieży i kobiet – kobiety są średnio 2 razy bardziej narażone niż mężczyźni. Schorzenie polega na stopniowym zmiękczeniu i degeneracji chrząstki stawowej znajdującej się na powierzchni rzepki. Objawia się bólem z przodu kolana, szczególnie podczas biegania, wchodzenia po schodach lub długiego siedzenia. Wbrew powszechnemu przekonaniu, PFP nie jest łagodnym, samoistnie ustępującym problemem – ponad 50% pacjentów nadal doświadcza bólu po kilku latach.

W gabinecie rehaFocus w Gdańsku pomagamy pacjentom skutecznie radzić sobie z tą dolegliwością poprzez indywidualnie dobrane metody fizjoterapeutyczne. W tym artykule wyjaśniamy, jak rozpoznać chondromalację rzepki, na czym polega leczenie oraz jak jej zapobiegać.

🔬 Budowa i rola stawu rzepkowo-udowego (stawu rzepki)

Staw rzepkowo-udowy to jedno z trzech głównych połączeń w obrębie stawu kolanowego. Tworzy go:

🔹 Rzepka (patella) – trójkątna, płaska kość osadzona w ścięgnie mięśnia czworogłowego uda,

🔹 Powierzchnia stawowa kości udowej – specjalnie ukształtowane wcięcie międzykłykciowe (bruzda międzykłykciowa, trochlea femoris), w którym porusza się rzepka.

Staw ten pokryty jest gładką chrząstką stawową, która umożliwia bezbolesny ślizg rzepki po kości udowej podczas zginania i prostowania kolana.

🎯 Główne funkcje stawu rzepkowo-udowego:

1. Zwiększenie efektywności prostowania kolana ✅
   Rzepka działa jak „bloczek”, zwiększając ramię dźwigni mięśnia czworogłowego. Dzięki temu można wydajniej prostować staw kolanowy – kluczowe przy chodzie, biegu i skoku.
2. Ochrona przedniego przedziału stawu kolanowego ✅
   Rzepka osłania struktury znajdujące się pod nią (np. więzadła, chrząstkę), amortyzując siły działające od przodu.
3. Stabilizacja ruchu ✅
   Ruch rzepki po bruździe kości udowej pomaga prowadzić kolano w odpowiednim torze, zapobiegając bocznym przemieszczeniom.
4. Rozpraszanie sił nacisku ✅
   W trakcie ruchu (szczególnie przy ugiętym kolanie), rzepka przenosi znaczne siły – nawet kilkukrotność masy ciała. Prawidłowy kontakt rzepki z kością udową rozkłada ten nacisk na większą powierzchnię.

🔢 Klasyfikacja chondromalacji rzepki – skala Outerbridge’a

❗Objawy chondromalacji rzepki

1. Ból w przedniej części kolana 🔴
   Najczęściej odczuwany podczas:

• wstawania po długim siedzeniu (tzw. „objaw kinomana”),
• wchodzenia i schodzenia po schodach,
• kucania, klękania, przysiadów, podskoków i lądowań.

2. Krepitacje (trzeszczenie, przeskakiwanie)
Słyszalne dźwięki podczas ruchu kolana, szczególnie przy zginaniu i prostowaniu stawu.

3. Sztywność i ograniczenie ruchomości stawu
Uczucie „zastania” kolana, zwłaszcza po okresie bezruchu.

4. Obrzęk i zaczerwienienie kolana
Może pojawić się w wyniku stanu zapalnego lub obecności płynu w stawie.

5. Tkliwość przy ucisku wokół rzepki
Ból podczas palpacji okolic rzepki, szczególnie po intensywnym wysiłku.

6. Uczucie niestabilności lub blokowania stawu
Wrażenie, że kolano „ucieka” lub „zatrzaskuje się” podczas ruchu.

W zaawansowanych przypadkach mogą występować dodatkowe objawy, takie jak:

• Osłabienie mięśni wokół kolana, co może prowadzić do zmniejszenia siły i wytrzymałości kończyny dolnej.
• Zmiany w zarysie kolana, spowodowane obrzękiem lub deformacjami strukturalnymi.

🔍 Główne przyczyny chondromalacji rzepki

1. Nieprawidłowe ustawienie rzepki (maltracking)
   Zaburzenia osi kończyny dolnej, takie jak koślawość kolan czy płaskostopie, mogą prowadzić do niewłaściwego toru ruchu rzepki, zwiększając nacisk na chrząstkę stawową z jednej strony. Rzepka nie ślizga się poprawnie w bruździe międzykłykciowej znajdującej się na kości udowej (“wykoleja się z torów”), ale przyparta jest do jednego brzegu mocniej podczas ruchu.
   
2. Osłabienie mięśni stabilizujących staw kolanowy
   Niedostateczna siła mięśnia czworogłowego uda, zwłaszcza jego głowy przyśrodkowej, oraz mięśni pośladkowych (głównie odwodzicieli i rotatorów zewnętrznych) może prowadzić do destabilizacji rzepki i nierównomiernego rozkładu obciążeń.
   
3. Nadmierna sztywność mięśnia czworogłowego uda
   Ścięgno mięśnia czworogłowego przebiega nad rzepką zapewniając stabilizację stawu podczas ruchu. Kiedy ograniczona jest elastyczność mięśnia czworogłowego uda (z racji przepracowania lub nadmiernego napięcia spoczynkowego) powoduje to nadmierną kompresję (dociskanie) rzepki w stawie-rzepkowo udowym, co skutkuje bólem i nierównomiernym zużywaniem się chrząstki.
   
4. Przeciążenia mechaniczne
   Intensywna aktywność fizyczna, szczególnie bieganie po twardych nawierzchniach, częste przysiady czy skoki, mogą prowadzić do mikrourazów chrząstki stawowej.
   
5. Wariacje anatomiczne lub wady postawy
   Różnice w budowie kończyn dolnych i miednicy poszczególnych osób, które zmieniają rozkład sił w stawie rzepkowo-udowym:
   - rzepka wysoka (patella alta),
   - rzepka niska (patella baja),
   - dysplazja stawu rzepkowo-udowego
   - spłycenie bruzdy międzykłykciowej kości udowej,
   - zwiększony kąt Q - szczególnie u kobiet, związany z szerszą miednicą,
   - zwiększony kąt anterotorsji kości udowej lub zwiększona torsja zewnętrzna kości piszczelowej,
   - kolana koślawe,
   - płaskostopie.
   
6. Urazy bezpośrednie
   Bezpośrednie uderzenia w rzepkę lub upadki na kolano mogą uszkodzić chrząstkę stawową, prowadząc do jej degeneracji. Wykonywanie zawodów lub aktywności, które wymagają długotrwałego klęczenia (zwiększony docisk rzepki do bruzdy międzykłykciowej) np. glazurnicy, płytkarze, hydraulicy

🩺 Diagnostyka chondromalacji rzepki

Zgodnie z aktualnymi wytycznymi diagnozę stawiamy na podstawie dwóch głównych filarów - badania fizykalnego oraz wywiadu. Badania obrazowe (rentgen, rezonans magnetyczny, USG) mogą wspierać diagnozę chondromalacji rzepki lub wykluczać pozostałe przyczyny bólu kolana, ale nie są podstawowym narzędziem diagnostycznym – szczególnie w początkowych stadiach choroby.

1. Wywiad 📋

Fizjoterapeuta zbiera obszerny wywiad na temat dolegliwości bólowych pacjenta:
- lokalizacja i charakter bólu,
- przy jakich aktywnościach ból się nasila,
- od kiedy występują,
- historia urazów, operacji i wcześniejsze leczenie (jeśli takie było),
- inne choroby przewlekłe.

2. Badanie fizykalne 📈

Głównie składa się z:
- ocena postawy, ustawienia spoczynkowego odc. lędźwiowego kręgosłupa, miednicy, stawu kolanowego oraz stawów stopy,
- palpacja bolesnej okolicy
- tkliwość określonych tkanek,
- testu Clarke’a,
- badanie zakresów ruchomości stawu kolanowego - czynnie oraz biernie,
- ocena siły mięśniowej - stawu biodrowego + staw kolanowego,
- badanie przesuwalności rzepki,
- ocena toru ruchu rzepki,
- przysiad na jednej nodze
- ocena rekrutacji mięśniowej oraz kontroli wzorca ruchowego,
- step-down test (zejście ze schodka) - ocena rekrutacji mięśniowej oraz kontroli wzorca ruchowego.
- ocena techniki biegu + ocena chodu.

🛠️ Leczenie chondromalacji rzepki

Wczesne wdrożenie indywidualnie dopasowanego programu ćwiczeń jest kluczowe dla skutecznego leczenia chondromalacji. Współpraca z fizjoterapeutą pozwala na monitorowanie postępów i dostosowywanie terapii do potrzeb pacjenta. W zależności od deficytów, które zostały stwierdzone w badaniu fizykalnym, programowana jest fizjoterapia. W przypadku chondromalacji najczęściej stosuje się terapię manualną, kinezyterapię oraz edukację pacjenta (ćwiczenia).

1. Terapia manualna 👐

Stosowana jest w celu redukcji bólu, nadmiernego napięcia mięśniowego, zwiększenia elastyczności mięśni oraz poprawy ruchomości stawowej. Składa się z szeroko pojętych technik manualnych (mobilizacji oraz masaży) oddziaływujących na staw oraz otaczające go tkanki miękkie (torebkę stawową, więzadła, ścięgna, mięśnie). Dodatkowo stosuje się techniki nerwowo-mięśniowe, które w znacznym stopniu zmniejszają nadmierne napięcie spoczynkowe określonych mięśni.

2. Kinezyterapia (ćwiczenia) 🏋️

Kinezyterapia, czyli leczenie ruchem, jest najważniejszym elementem terapii chondromalacji rzepki. To właśnie odpowiednio dobrane ćwiczenia pozwalają zmniejszyć dolegliwości bólowe, poprawić biomechanikę stawu i zapobiec dalszym uszkodzeniom chrząstki. W zależności od potrzeb pacjenta składa się z indywidualnie dobranych ćwiczeń wzmacniających (koncentrycznie i ekscentrycznie), rozciągających, funkcjonalnych, stabilizujących oraz rozluźniających. Jeżeli pacjent wykazuje zaburzoną technikę biegu/chodu dodawane są ćwiczenia korygujące owe nieprawidłowości.

3. Edukacja pacjenta i kontrola obciążenia treningowego 📚

Edukacja pacjenta stanowi fundament skutecznego leczenia chondromalacji rzepki. Świadomość przyczyn dolegliwości, zrozumienie mechanizmów bólu oraz roli codziennych nawyków pozwala lepiej współpracować z fizjoterapeutą i unikać nawrotów problemu. Jednym z kluczowych elementów terapii jest zmniejszenie obciążenia treningowego – zwłaszcza w okresie zaostrzenia objawów. Oznacza to czasowe ograniczenie aktywności, które wywołują ból (np. biegania, przysiadów, skoków), a także modyfikację treningu w taki sposób, aby nie obciążać nadmiernie stawu rzepkowo-udowego. Pacjent uczy się również technik regeneracji, rozciągania oraz ergonomii ruchu, które pomagają przywrócić równowagę mięśniową i biomechaniczną. Stopniowe, kontrolowane zwiększanie aktywności jest możliwe dopiero po ustąpieniu objawów i odbudowie stabilizacji mięśniowej.

🧩 Podsumowanie

Chondromalacja rzepki to jedna z najczęstszych przyczyn bólu kolana u osób aktywnych fizycznie – zwłaszcza biegaczy. Wbrew pozorom, nie jest to błaha dolegliwość – nieleczona może prowadzić do przewlekłego bólu i ograniczeń ruchomości. Na szczęście, odpowiednio wcześnie rozpoczęta fizjoterapia pozwala nie tylko zredukować objawy, ale też zapobiec nawrotom. Kluczowe jest indywidualne podejście – dokładna diagnostyka i celowana terapia.

W gabinecie RehaFocus w Gdańsku pomagamy pacjentom skutecznie uporać się z chondromalacją rzepki, przywracając im komfort ruchu i możliwość aktywnego życia bez bólu.

📞 Umów się na wizytę

Odczuwasz ból w przedniej części kolana podczas biegania, chodzenia po schodach lub dłuższego siedzenia? Nie czekaj, aż problem się pogłębi.

👉 Umów się na konsultację fizjoterapeutyczną w RehaFocus – Gdańsk, ul. Słowackiego 39A. 📲 Zadzwoń: 571 814 717 🌐 Sprawdź szczegóły i zapisy online: www.rehafocus.pl

Zadbaj o swoje kolana z pomocą specjalistów – wróć do aktywności bez bólu!